De effectiviteit van de Vlaamse bibliotheken

Dit onderzoeksproject analyseert de effectiviteit van Vlaamse openbare bibliotheken in het aantrekken van leners in het algemeen, en laagopgeleiden, mannen, en ouderen in het bijzonder. Verder wordt er ook nagegaan welk type bibliotheek kan rekenen op tevreden gebruikers. Er wordt gekeken naar wat de bibliotheken zelf kunnen doen om op deze terreinen te verbeteren. Daarom wordt in de analyses gecontroleerd voor factoren die de bibliotheek niet zelf in de hand heeft, zoals bijvoorbeeld de bevolkingssamenstelling in de gemeente waarin de bibliotheek gelegen is. De resultaten kunnen een input zijn voor het bibliotheekbeleid.
De analyses gebeuren op basis van de gegevens van het gebruikersonderzoek bij Vlaamse openbare bibliotheken in 2004. Voor dat onderzoek werd in 165 bibliotheken aan een aselecte steekproef van geregistreerde leners gevraagd om een enquête in te vullen. Na het onderzoek vulden de bibliothecarissen een vragenlijst in over hun bibliotheek. Naast de gegevens van het gebruikersonderzoek werd ook gebruik gemaakt van de BIOS-gegevens over de collectie van de openbare bibliotheken. Indicatoren over de bevolkingssamenstelling van de gemeente tenslotte werden berekend op basis van gegevens van het Nationaal Instituut voor de Statistiek.
Wat het algemeen bereik van bibliotheken betreft, blijkt dat bibliotheken met een brede collectie, een groot aantal PC’s, brede openingsuren, en weinig lidgeld meer bezoekers aantrekken. Het percentage laagopgeleiden dat de bibliotheek bezoekt wordt grotendeels verklaard door de kenmerken van de gemeente waarin de bibliotheek gelegen is. Dit wijst erop dat bibliotheken zelf weinig kunnen doen om het zeer kleine aantal laagopgeleiden op te trekken, en dat de in dit onderzoek opgenomen bibliotheekkenmerken hier alleszins niet toe bijdragen. Bibliotheken met een uitgebreide collectie audio-visuele materialen en bibliotheken die minstens vier weekavonden open zijn, trekken meer mannelijke bezoekers aan. Oudere bezoekers worden dan weer vooral aangetrokken door uitgebreide openingsuren in het algemeen, en vooral wanneer de bibliotheek elke voormiddag tijdens de week geopend is.
De tevredenheid van de bibliotheekgebruikers hangt vooral samen met hun individuele achtergrond: jongeren, mensen die veel tijdsdruk ervaren, en hoogopgeleiden zijn in het algemeen minder tevreden over alle aspecten van de bibliotheek. In grote bibliotheken, bibliotheken met een groot percentage audio-visuele materialen of een hoog lidgeld, zijn de gebruikers minder tevreden.